Eise Eisinga Planetarium-Franeker
Het oudste nog werkende planetarium ter wereld is te vinden in het Uytland! In een monumentaal grachtenpand in Franeker bouwde Eise Eisinga tussen 1774 en 1781 aan het plafond van zijn woonkamer een draaiend planetenstelsel. En niet zomaar: Eise wilde aan iedereen laten zien dat van de kletspraatjes over botsende planeten en de ondergang van de aarde niets klopte. Het planetarium is inmiddels werelderfgoed en trekt jaarlijks tienduizenden nieuwsgierige bezoekers.
Het Planetarium
Naast de woonkamer met bewegende planeten, is er inmiddels een historisch museumcafé gemaakt voor bezoekers. In het museum zie je op zolder hoe het planetarium van Eise Eisinga werkt: door een indrukwekkend raderwerk van houten hoepels en schijven met 10.000 handgesmede spijkers als tanden. Een slingerklok en negen gewichten stuurt dit raderwerk aan.
Een wiskundige wolkammer
Eise Eisinga werd op 21 februari 1744 in Dronryp geboren. In die tijd was het doodgewoon om na de lagere school het werk te doen van je ouders. Bij de Eisinga's was dat wolkammen. Maar de jonge Eise nam van zijn vader ook de interesse voor sterrenkunde en wiskunde over. Hij was zó leergierig dat hij al op jonge leeftijd wekelijks naar Franeker liep voor wiskundeles. Toen Eise Eisinga op 24-jarige leeftijd trouwde met Pietje Jacobs,ging het stel in 1768 in Franeker wonen.
Einde der tijden
Op 8 mei 1774 vond een bijzondere samenstand van planeten plaats. Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en de maan zouden dicht bij elkaar aan de hemel. De Friese predikant Eelco Alta beweerde dat deze hemellichamen op elkaar zouden botsen, waardoor de aarde uit haar baan geslingerd zou worden en in de zon verbranden. Het einde der tijden zou snel plaats vinden. Eisinga had alle kennis in huis om in zijn woonkamer een model van het zonnestelsel te bouwen. Hiermee wilde hij laten zien dat er geen reden was voor paniek. Dat duurde zeven jaar.
Koninklijk Eise Eisinga Planetarium Franeker
